Startpagina

Al duizenden jaren vertellen wetenschappers en filosofen uit zowel het Oosten als het Westen ons dat onze problemen in onze eigen geest ontstaan. En dat is waar: je geest zelf kan een hemel in hel veranderen en andersom. Van alle mogelijkheden waarmee je in je leven moet werken is je geest het belangrijkste. Goede ogen zijn belangrijk. Je spraakvermogen is belangrijk. Al je lichaamsfuncties en zintuigen helpen. Toch blijft je geest nummer een, ook op de weg van je spirituele ontwikkeling.

Wat heb je aan deze wetenschap als je niet weet wat je eraan kunt doen! Om te beginnen kun je onderzoeken hoe je geest werkt. Zo heb je al gemerkt dat het een nogal complexe verzameling is van gedachten, ideëen, verhalen, impulsen, voorkeuren en emoties. Zodra je een basisidee hebt van de structuur van je geest, kun je gaan waarnemen hoe al die gedachten en gevoelens je ervaring vervormen en voorkomen dat je het geluk, de ontspanning, doelgerichtheid of genezing vindt waarnaar je op zoek bent.

Ook ontdek je hoe je deze 'levenszaken' met (spirituele)-oefeningen kunt veranderen door je geest te focussen, tot rust te brengen en in de diepte van je ziel te gaan, zodanig dat je de ingesleten verhalen en patronen kunt ontrafelen die steeds weer ellende en stress veroorzaken.

Al je ervaringen vinden plaats in je geest, ook een voorwerp dat je buiten jezelf waarneemt of pijn die je in een ander lichaamsdeel voelt. Zowel volgens de oude spirituele teksten als in de huidige psychobiologie ervaar je alles wat je weet, ziet, hoort, proeft en voelt in je geest.

Hoe ervaar je pijn; zenuwimpulsen die pijn signaleren, gaan van je teen door de vertakkingen van je zenuwstelsel naar de hersenen. Naar die delen van je hersenen die zich met pijn bezighouden en de pijnlijke plek in je lichaam vertegenwoordigen. De beleving van pijn vindt plaats in je hersenen, niet in je lichaam!

Geest schept realiteit.
Spirituele leraren, vroeger en nu, beweren dat je geest jouw geest realiteit schept. 
Dat betekent dat:
- je bent wat je denkt dat je bent;
- andere mensen zijn wat jij denkt dat ze zijn;
- jouw beperkingen en obstakels op weg naar je doelen zijn wat jij denkt dat ze zijn;
- jouw bestemming zich ontvouwt in overeenstemming met de gedachtes die je hebt;
- alles wat je weet en ziet, is gekleurd door je herinneringen en gedachten.

Kortom: de wereld is zoals jij hem ziet. Dit betekent dat de wereld veranderlijk is en afhankelijk van hoe jij hem ziet. 'Verander je manier van kijken en je verandert de wereld''

Er zijn twee manieren waarop je geest je bewust laat worden van de wereld om je heen: door waarneming en interpretatie.
Waarneming: Veronderstel dat je de nacht hebt doorgebracht in een onbekend vakantiehuisje. In plaats van het schilderij aan de muur  zie je niet meer dan een verzameling verschillende vormen en kleuren. Dat is alles wat je ogen waarnemen: vormen en kleuren. Vervolgens komt interpretatie in het spel.

Interpretatie: Enige tijd nadat er waarneming is opgetreden, zie je dat de verzameling vormen en kleuren een schilderij is. Op het moment dat je dit verband legt, ligt de weg open om met nog een heleboel andere ideeën over dit schilderij te komen. 'Ik vind het mooi of lelijk'. 'Wie heeft het gemaakt'. Interpretaties, bijvoorbeeld een goed schilderij, een duur schilderij, zijn opvattingen die je geest produceert.

Zoals in dit voorbeeld duidelijk wordt, is hier een proces in twee stappen aan het werk. De eerste stap is kale waarneming: je visuele bewustzijn wordt zich gewaar van de ruwe zintuiglijke gegevens. Maar niet lang daarna gaat het denkend deel van je geest aan het werk en tuigt de kale waarneming op met een gigantische voorraad van noties, ideeën, voorkeuren en andere dualistische oordelen.
Interpretaties worden dualistisch genoemd omdat je niet iets goed kunt vinden zonder dat je andere dingen automatisch 'slecht' vindt. Deze dualistische manier waarop er tegen alles aangekeken wordt, is het punt waar gehechtheid en afkeer beginnen, en gehechtheid en afkeer zijn volgens het boeddhisme de oorzaak van al je problemen.

Er bestaat echter een kort moment voordat de interpreterende geest in het spel komt en je geest een glimp van het object zelf opvangt, precies zoals het is, zonder eraan verbonden oordelen, interpretaties of verhalen. Zoals het schilderij, je ziet het op een kort moment direct en op niet-dualistische wijze. Op deze manier werkt de verlichte geest ook, niet belast door begrippen als goed en kwaad, het mijn en het jouwe enzovoort. Spirituele training betekent grotendeels dat je oefent en leert dingen op deze direct, niet-interpretatieve manier te zien.

Wanneer je je aandacht naar binnen richt, stuit je allereerst op het voortdurende geklets van je geest; een innerlijke dialoog. De boeddhisten vergelijken de geest met een luidruchtige aap die onbeheersbaar van tak naar tak springt, zonder ooit uit te rusten. Het kan goed zijn dat dit geklets een  groot deel van je tijd  in beslag neemt, en dat je je hiervan niet bewust bent.
Misschien herbeleef je het verleden, oefen je voor de toekomst of probeer je een actueel probleem op te lossen. Wat de inhoud ook is, je geest is voortdurend in gesprek met zichzelf en steekt een verhaal af waarin jij de held bent of juist slachtoffer. En terwijl je geest deze monoloog afsteekt maakt het de nodige denkfouten.

Innerlijk drama
Denkfouten verhinderen je dat je belevenissen nuchter interpreteert. Ze kunnen je op het verkeerde been zetten, waardoor je bijvoorbeeld overhaaste conclusies trekt of denkt dat iets slecht zal aflopen. Denkfouten gaan feiten in de weg zitten of zorgen ervoor dat je de feiten vervormt. Toch ben je wel degelijk in staat afstand te nemen, je denkwijzen op een andere manier te bekijken en alle feiten weer op een rijtje te krijgen. Maanden na een pijnlijke gebeurtenis herinner je je alles weer en verbaas je je erover hoe anders je nu op die ervaring terugkijkt. Misschien kun je er zelfs om lachen.

Je vergissen is menselijk. Door inzicht te krijgen in je denkfouten, kun je negatieve gedachten opsporen en ze sneller tot de orde roepen. Reageer op een gezondere manier op een paar van de meest voorkomende 'verkeerde' en niet-helpende manieren van denken.
* Doemdenken: maak van bergen weer molshopen
* Alles-of-nietsdenken: vind een middenweg
* De toekomstvoorspellen: begrijp dat je ervaringen in het verleden niet alles bepalend zijn voor je ervaringen in de toekomst
* Emotioneel redeneren: gevoelens zijn geen feiten
* Overgeneraliseren: soms is niet altijd
* Etiketten opplakken: het beoordelingsspelletje
* Eisen stellen: flexibel denken
* Mentaal filteren: blijf openstaan
* Lagefrustratietolerantie hebben: uitstelgedrag, angst onder ogen zien
* De dingen persoonlijk opvatten: je onnodig schuldig voelen, je te snel gekwetst voelen
* Positieve dingen wegwuiven: je denkt dat je waardeloos bent, je hebt een negatief zelfbeeld

Op een subtieler ervaringsniveau dan op het niveau van gedachten en emoties is er sprake van een voortdurend spel van afkeer en voorkeur, gehechtheid en aversie. De sleutel tot geluk en tevredenheid ligt in willen wat je hebt en in niet willen wat je niet hebt. Maar vaak zijn we op de een of andere manier ontevreden met wat we hebben, terwijl we verlangen naar wat we niet hebben en ons best doen om dit te verkrijgen. Of we raken te zeer gehecht aan wat we hebben en hebben er daarom onder te lijden wanneer deze zaken door omstandigheden veranderen of als we ze kwijtraken. Aangezien veranderingen onvermijdelijk zijn, kan deze neiging om al te zeer vast te houden aan onze ervaring of deze juist weg te duwen, ervoor  zorgen dat we onafgebroken lijden.

Een innerlijk, onderaards bos.
Stel je voor dat je gedachten en emoties en zelfs je dromen, de bladeren en takken van een innerlijk, onderaards bos zijn. Wat is dan de wortel waaruit de bladeren en takken voortkomen?
De wotel van deze overtuigingen en (vaak negatieve)verhalen zijn gevormd op basis van wat mensen ( familie, dierbaren,vrienden) je hebben aangedaan en verteld door de jaren heen. Deze overtuigingen en verhalen zijn tijdens je leven vervlochten geraakt tot een soort levensscript waarin staat gedefinieerd wie je denkt dat je bent en hoe je de mensen en omstandigheden om je heen beziet.

Het punt is dat je neiging om je te identificeren met je levensscript in feite je mogelijkheden beperkt en je doet lijden, omdat er zo een filter ontstaat waardoor je je leven op negatieve manieren interpreteert. Even terug naar de bosmetafoor: je kunt de takken blijven terugsnoeien, maar je blijft volgens  hetzelfde oude verhaal leven tot je de hele boom met wortel en tak verwijdert.

'De belangrijke problemen waarvoor we ons gesteld zien, kunnen nooit worden opgelost op hetzelfde denkniveau als waarop ze ontstaan zijn.
- Albert Einstein

Het is dus onze innerlijke turbulentie die onze ervaringen filtert en misvormt, die het meeste lijden en stress veroorzaakt. Het zijn niet de ervaringen zelf die dit doen. Verander je zienswijze en je verandert je leven. Dat klinkt te mooi om waar te zijn. Het is niet zo gemakkelijk om je zienswijze vanuit diezelfde zienswijze te veranderen. Dit is de uitdaging van de spiritualiteit: van een gewone, materialistische kijk op de wereld komen tot een grotere visie op een grotere wereld. Je zou dit ook het denken over hogere mogelijkheden kunnen noemen.

Wannee je aan je eigen geest probeert te werken zodat je effectiever met moeilijke situaties kunt omgaan, is een van de moeilijkste dingen te bepalen wanneer je op deze situaties moet reageren en wanneer je niets moet doen.

Gewoon geïrriteerd zijn is geen groot probleem; het leven zit vol kleine ergernissen. Maar heb je een groot probleem met iemand dan moet je beslissen of je rechtstreeks de confrontatie met hem aangaat en probeert het conflikt tussen jullie beiden op te lossen, of dat je maar helemaal niet op hem reageert. Elke situatie is uniek. Maar wil je een verstandige keuze maken, dan kun je niet blindelings je oude gewoonten volgen. Wanneer je toegeeft aan je gebruikelijke frustratie en woede, gaat de mogelijkheid om duidelijk en verstandig te reageren verloren.

Je gezichtspunt veranderen
Wanneer je ontdekt hoe je eenvoudig kunt schakelen tussen het voornaamste deel van je hoofd dat de nieuwe ervaring opnieuw schept, en dat deel van je brein dat slechts je reacties registreert, kun je op verschillende manieren verdergaan. Je hebt een keuze.
Experimenteer met verschillende manieren om tegen de situatie aan te kijken. Concentreer een kleiner deel van je aandacht op het probleem en meer aandacht op je reacties op het probleem.
Wanneer je de niet-reële, voorbijgaande aard van je gevoelens ervaart, zul je je er niet meer zo sterk aan verbinden als daarvoor. Deze erkenning alleen al verlicht een groot deel van de problemen. Is het je opgevallen dat in geen van beide benaderingen een poging wordt gedaan om de ander te veranderen. In plaats daarvan verander je je eigen houding, gezichtspunt en reacties. 
Het enige waar je werkelijk macht over hebt, is je eigen houding, dus daarom probeer je met spirituele oefening hieraan te werken.

Het ontwaken van je geest en het bereiken van een grotere ruimte voorbij je geest is het doel van spirituele oefeningen, waaronder meditatie, contemplatie, introspectie, yoga en spirituele studie. Vanuit die krachtige ruimte kun je je zienswijze en de wereld veranderen.
De manier waarop je nadenkt over de problemen die je wilt oplossen heeft invloed op die problemen. Het is net als wanneer je te veel bent gefocust op een fout of gewoonte: in plaats van hem kwijt te raken, wordt die fout of gewoonte juist versterkt.